Staatssecretaris Uslu: gemeente verplicht meerjarenplan met en voor bibliotheken

Op vrijdag 24 november heeft Staatssecretaris Uslu de Tweede Kamer een brief gestuurd over het bibliotheekbeleid. De staatssecretaris stelt dat het nieuwe bibliotheekbeleid de dynamiek bij de bibliotheken zichtbaar heeft gemaakt en heeft versterkt. Het brede maatschappelijke, educatieve en culturele aanbod van de bibliotheken – met 250.000 activiteiten in 2022 – voorziet in een duidelijke behoefte, aldus de staatssecretaris. In deze Kamerbrief komen de zorgplicht, de financiering vanaf 2025 en de ontwikkelingen rondom de online bibliotheek aan bod. De staatssecretaris heeft daarnaast het onderzoek van de KWINK-groep over de duurzame verankering van de Bibliotheek op school gepubliceerd. Tot slot is er een verkennend onderzoek uitgevoerd naar wensen, verwachtingen en behoeften van het brede publiek rondom de bibliotheek.

In de brief licht de staatssecretaris de uitgangspunten voor de zorgplicht toe. Gemeenten worden verplicht, in samenwerking met de bibliotheek, een periodiek meerjarenplan voor het bibliotheekwerk op te stellen. Het plan beschrijft op welke manier de gemeente de wettelijke zorgplicht invult, rekening houdend met elementen als de omvang, de dichtheid en samenstelling van de bevolking, de lokale maatschappelijke opgaven en de positie van de bibliotheek te midden van andere sociaal-culturele voorzieningen en het onderwijs. Daarnaast wordt in ‘lagere regelgeving’ gespecificeerd aan welke elementen een bibliotheekorganisatie minimaal moet voldoen om zich te kwalificeren als ‘volwaardige bibliotheek’. Hierbij spelen elementen als een minimumaantal openingsuren, een fysieke collectie en een professionele personeelsbezetting een rol, aldus de staatssecretaris. Dit is vooral gericht op gemeenten die op dit moment geen bibliotheek hebben. Provincies krijgen de taak om toezicht te houden of gemeenten voldoen aan de zorgplicht. Voor de invoering van de zorgplicht is vanaf 2025 een structureel budget van circa € 54 mln. beschikbaar. De staatssecretaris stelt dat het geld op den duur via het gemeentefonds zal verlopen en over alle gemeenten wordt verdeeld. Wel stelt zij dat er een overgangsfase nodig is totdat de zorgplicht is ingevoerd. Hierbij wordt gekeken naar een tijdelijke decentralisatieuitkering met een basisbedrag per gemeente, aangevuld met een bedrag per inwoner.

In opdracht van het ministerie van OCW heeft KWINK-groep onderzoek gedaan naar de duurzame verankering van de Bibliotheek op school (dBos). In het onderzoek zijn een aantal randvoorwaarden naar voren gekomen waaraan moet worden voldaan om te kunnen spreken van een duurzame verankering van dBos.
(1) De aanpak dBos wordt gegarandeerd voor lange termijn voortgezet (voor langer dan vijf jaar).
(2) Alle scholen en bibliotheken worden in de gelegenheid gesteld om dBos uit te voeren, door drempels voor een effectieve uitvoering van dBos weg te nemen.
(3) Er is sprake van gedeeld eigenaarschap tussen scholen en bibliotheken wat betreft de uitvoering van dBos en voldoende draagvlak voor dBos op scholen. Naar schatting komen de totale kosten uit op circa €200 miljoen per jaar. Het kabinet komt in 2024 met een reactie op het onderzoek.

Tot slot heeft de staatssecretaris onderzoek laten doen naar de wensen, verwachtingen en behoeften bij het brede publiek ten aanzien van de bibliotheek. Hieruit komt het beeld naar voren dat de openbare bibliotheek wordt gewaardeerd als betrouwbare publieke voorziening. Het meer recente bredere activiteitenaanbod van de bibliotheek en de online mogelijkheden zijn nog niet algemeen bekend. Het netwerk is bezig met een landelijke campagne om te zorgen dat deze bekendheid, en daarmee betrokkenheid, de komende jaren toeneemt. De staatssecretaris ondersteunt deze campagne met een bedrag van € 0,9 mln.