‘Kennis delen brengt ons verder’

De Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) kent verschillende netwerken en commissies die zich met hart en ziel inzetten voor de bibliotheekbranche. Wie zitten in die netwerken en waar maken zij zich hard voor? In deze editie het landelijk HR-netwerk, waarin onder meer Maaike Verhoeven en Matty Kamminga zich inzetten voor gezonde, gelukkige en uitgedaagde bibliotheekmedewerkers.

Maaike Verhoeven en Matty Kamminga belandden min of meer tegelijkertijd in het bibliotheekveld: beiden vonden zo’n vier jaar geleden, na een carrière in respectievelijk de bankensector en de thuiszorgbranche, een functie als HR-adviseur binnen bij een POI. Verhoeven zet zich bij Probiblio in voor gelukkige en gezonde bibliotheekmedewerkers en -vrijwilligers in de provincies Noord- en Zuid-Holland, Kamminga doet dat voor Fers in Friesland.

In de bibliotheeksector is veel oog voor HR, zien beiden. ‘De transitie naar de maatschappelijk-educatieve bibliotheek zorgt ervoor dat ook HR opnieuw onder de loep wordt genomen,’ constateert Kamminga. ‘Met name bibliotheekorganisaties die zelf geen HR-adviseur hebben, stellen ons steeds vaker vragen: we zien dat de rol van de bibliotheek verandert, kunnen jullie ons helpen met het HR-vraagstuk? Ze zien bijvoorbeeld uitdagingen op het gebied van deskundigheidsbevordering: bij nieuwe taken voor de bibliotheek komen tenslotte ook nieuwe competenties kijken.’

Al die ontwikkelingen maken het werk als HR-adviseur ontzettend dynamisch, voelt Verhoeven. ‘In de bibliotheeksector gebeurt veel, op allerlei thema’s en niveaus. Dat maakt het soms ingewikkeld, maar ook heel leuk. Ook het feit dat binnen de bibliotheekbranche zo vaak met vrijwilligers gewerkt wordt, maakt het werk extra uitdagend. We nodigen bibliotheekorganisaties uit om op strategisch niveau na te denken over de vraag waarom ze vrijwilligers inzetten. Vrijwilligers hebben een belangrijke rol in de maatschappelijke waarde van de bibliotheek. We adviseren bibliotheken bij de inrichting van de organisatie, zodat de vrijwilligers optimaal tot hun recht kunnen komen, vaak met de inzet van een vrijwilligerscoördinator. Deskundigheidsbevordering van vrijwilligers is daarnaast een belangrijk thema.’

Bij zulke vraagstukken kan het landelijk HR-netwerk hulp bieden. ‘We ontmoeten elkaar eens per maand digitaal,’ vertelt Kamminga. ‘Verder halen we behoeftes op via Biebtobieb: wat hebben lokale bibliotheekorganisaties nodig om hun werk zo goed mogelijk te kunnen doen? We willen een centrale community zijn waar iedereen terechtkan met vragen rondom HR – niet alleen HR-adviseurs, maar ook managers die die taak erbij doen.’

Op die manier kan het veld zo efficiënt mogelijk te werk gaan. ‘Wij zien hoe steeds dezelfde vraagstukken spelen,’ aldus Kamminga. ‘Denk bijvoorbeeld aan de recente ontwikkelingen rondom grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Veel bibliotheken vroegen zich toen af: hoe pakken wij dat hier aan? Weten mensen waar ze terechtkunnen wanneer ze zich onprettig voelen? In zo’n geval delen we bestaande protocollen, zodat niemand opnieuw het wiel hoeft uit te vinden. Kleine en grote bibliotheken kunnen elkaar op die manier van dienst zijn.’

En dat is hard nodig, want de transitie van de maatschappelijk-educatieve bibliotheek is veelzijdig en veeleisend. ‘Dat begint al bij de vraag hoe de functieomschrijving van een frontofficemedewerker eruitziet,’ legt Kamminga uit. ‘Maar denk bijvoorbeeld ook aan strategische personeelsplanning en de werving en selectie van nieuwe medewerkers.’

Verhoeven ziet veel bewegingen ontstaan in de publieksservice. ‘Daar veranderen de taken het meest – voor betaald personeel, maar ook voor vrijwilligers. Het is goed om bij zulke veranderingen kritische vragen te blijven stellen. Welke ontwikkelingen komen op ons af en welke vaardigheden hebben we nodig om die uitdagingen te tackelen? Welk type mens willen we de komende jaren als organisatie aantrekken? Wat voor aanbod hebben we nodig om nieuw en bestaand personeel op de juiste manier op te leiden?’

Verhoeven ziet bibliotheken nadenken over het type werkgever dat ze willen zijn. ‘De meesten willen een prettige werkomgeving bieden, waarin ruim voldoende kans is om je verder te ontwikkelen. Er wordt hard gewerkt, maar het werk moet ook leuk blijven – ondanks alle veranderingen en de coronacrisis. Ook stimuleren bibliotheken hun medewerkers steeds meer om goed na te denken over hun eigen ontwikkeling: welke talenten bezitten ze en hoe kunnen ze die optimaal inzetten?’

Om de juiste mensen aan te trekken, is het belangrijk om als branche je imago op orde te hebben – en dat is niet altijd makkelijk. ‘Niet alleen bezoekers, maar ook potentiële medewerkers moeten af van het idee dat je bij de bibliotheek alleen terechtkunt om boeken te lenen,’ aldus Kamminga. ‘Men is steeds meer op zoek naar werk waarmee je maatschappelijke impact kunt maken. De bibliotheek kan dat bieden, maar we weten nog niet goed hoe we dat het beste kunnen laten zien.’

Daarnaast is de nieuwe generatie die de arbeidsmarkt betreedt op zoek naar een plek waar je je talenten kunt ontplooien. ‘Daarin kunnen kleine bibliotheekorganisaties niet altijd de beste mogelijkheden bieden,’ ziet Kamminga. ‘Niet veel mensen blijven tegenwoordig nog langer dan tien jaar voor dezelfde organisatie werken. Dat is ook niet erg: als iemand in die periode fantastisch werk voor de bibliotheek heeft gedaan, kunnen we alleen maar blij zijn. Maar de loyaliteit aan de bibliotheek die er ooit was, wordt nu veel minder gevoeld.’

We maken de transitie van gebonden naar geboeid personeel, constateert Kamminga. ‘De eerste categorie wil zo lang mogelijk op één werkplek blijven, terwijl de ander na vijf jaar verdergaat met zoveel mogelijk bagage in de rugzak. Het is belangrijk daarover met medewerkers in gesprek te blijven: waar sta je en waar wil je naartoe? Past dat bij de koers van de organisatie?’ In zulke zaken kan het landelijk HR-netwerk gelukkig bijstaan. ‘We willen nieuwe kennis opdoen en de bestaande kennis voor zoveel mogelijk mensen ontsluiten,’ aldus Verhoeven. ‘Er is zoveel ervaring bij bibliotheken en POI’s aanwezig, daar moeten we maximaal gebruik van maken. Samen hebben we de afgelopen tijd onder meer onze schouders gezet onder het thuiswerkbeleid. Op dit moment zijn we druk bezig met het nieuwe functiehuis. Zulke processen verlopen alleen maar beter als we als sector de krachten bundelen.’