In gesprek over de tweede SPUK-regeling: ‘Deze regeling kan voor iedereen van meerwaarde zijn’

In het voorjaar ging de eerste SPUK-regeling voor bibliotheken van start. Deze regeling werd ruimschoots overvraagd. Vanaf november kunnen bibliotheken daarom met hun gemeente intekenen op een tweede ronde. Wat kunnen we leren van de eerste ronde? En welke aanvragen maken de meeste kans? Klaas Gommers, adviseur verenigingszaken bij de VOB, en Marina Polderman, beleidsmedewerker en strategisch adviseur bij POI ZB Bibliotheek van Zeeland, vertellen meer.

Tussen mei en juni van dit jaar waren bibliotheken en gemeenten door het hele land hard aan het werk om een SPUK-aanvraag in te dienen. In totaal werd er voor ruim 39 miljoen euro aan gelden aangevraagd. Er was echter slechts 17,6 miljoen beschikbaar, dus naast 52 gemeenten die financiering ontvangen, vielen er ook een flink aantal buiten de boot.
Dat wordt tijdens deze tweede ronde anders, hoopt Klaas Gommers, Adviseur Verenigingszaken bij de VOB. ‘Niet alleen is er nu 38,4 miljoen euro beschikbaar, ook zal een deel van de bibliotheken niet meer meedoen, omdat hun aanvraag tijdens de eerste ronde al is gehonoreerd.’
Toch is deze ronde voor bibliotheken die al een aanvraag hebben ingediend nog steeds relevant. Een gemeente met minder dan 200.000 inwoners kan in totaal voor maximaal twee activiteiten een aanvraag indienen; bij meer inwoners zijn dat er vier, waarvan maximaal twee voor een nieuwe vestiging.

Aanvragen die tijdens de eerste ronde buiten de boot zijn gevallen, kunnen zonder aanpassingen opnieuw worden ingediend. Daarmee is geprobeerd de drempel voor het indienen zo laag mogelijk te maken. De aanvraag zelf mag compact zijn: één pagina met uitleg en een compacte begroting zijn voldoende. Bij vragen staan zowel de VOB als POI’s klaar als helpdesk, bijvoorbeeld als het gaat om contact met de gemeente of het schrijven van de aanvraag zelf.
Het gesprek dat deze aanvraagmogelijkheid oproept, is zeer waardevol, ziet Gommers. ‘Bibliotheken en gemeenten worden uitgenodigd na te denken over de nabije toekomst, ook met de aanstaande wetswijziging in het achterhoofd. Vanaf 2025 worden gemeenten verplicht om zorg te dragen voor een toekomstbestendige bibliotheekvoorziening. Daarop kan met deze regeling alvast een voorschot worden genomen.’
De invulling is flexibel: bibliotheken mogen inzetten op het openen van nieuwe vestigingen of het versterken van bestaande, maar mogen ook hun collectie of personeel een boost geven. Belangrijk daarbij is dat dan ook de openingsuren worden verruimd.

Hoe wordt bepaald welke aanvragen worden gehonoreerd? ‘Het ministerie van OCW werkt met een puntensysteem,’ legt Gommers uit. ‘Plekken waar nog geen bibliotheek te vinden is, of waar de afstand tot de bibliotheek erg groot is, krijgen meer punten, en dus voorrang. Er wordt dus niet alleen gekeken naar de kwaliteit van de aanvraag, maar vooral naar de lokale context.’
Waar winnaars zijn, zijn ook verliezers. Marina Polderman, beleidsmedewerker en strategisch adviseur provinciale bibliotheken bij ZB Bibliotheek van Zeeland: ‘Nu de toekenningen bekend zijn, zal er natuurlijk blijdschap zijn bij bibliotheken en gemeenten die hun aanvraag gehonoreerd zagen, maar ook de teleurstelling bij hen voor wie dat niet gold. Bij mij overheerst nog steeds de blijdschap dat we er als bibliotheeksector zoveel beter voor staan dan een aantal jaar geleden. Veel gemeenten zagen een aantal jaar geleden al wat de injecties door de motie Asscher konden betekenden. Dat was een kleine impuls. Nu willen veel gemeenten en bibliotheken doorpakken, met nog meer vestingen, nog betere programmering en nog ruimere openingstijden. Door deze regeling wordt het bibliotheeklandschap nog een stukje mooier.’

Polderman is onder de indruk van de snelheid waarmee de regeling tot stand is gekomen. ‘Binnen enkele maanden zijn bibliotheken en gemeenten door het hele land met plannen gekomen, en zijn de VOB en POI’s gemobiliseerd om hen bij te staan.’
Toch kunnen we ook leren van de eerste ronde, ziet Gommers. ‘We zien nu beter waar onduidelijkheden zitten de interpretatie van de regels, bijvoorbeeld over btw en cofinanciering. Ook kunnen we met de ervaring van de eerste ronde nog mooiere plannen laten ontstaan.’
Gommers is ervan overtuigd dat deze regeling voor iedere gemeente en bibliotheek van meerwaarde kan zijn. ‘Je hoeft geen nieuwe hoofdvestiging te bouwen, je kunt ook aan de slag met een pop up-bibliotheek in een bestaand gebouw, bijvoorbeeld bij de sportclub of het buurthuis. Het grootse zit ‘m in de inhoud, niet in het aantal vierkante meters.’