‘Er heerst meer dan ooit solidariteit’ – in gesprek met Theo en Conny

Conny Reijngoudt en Theo Kemperman, directeuren van respectievelijk de Bibliotheek aan den IJssel en Bibliotheek Rotterdam, mogen dan bibliotheken van verschillende groottes runnen, in de uitdagingen die ook deze nieuwe fase in de omgang met het coronavirus met zich meebrengt, vinden ze elkaar moeiteloos.

‘De eerste aankondiging dat bibliotheken hun deuren moesten sluiten, inmiddels alweer flink wat maanden geleden, zorgde voor mij als hoeder van een publieke ruimte natuurlijk voor enorme schrik,’ blikt Reijngoudt terug. ‘Bij alle keuzes die we vervolgens moesten maken, hielden we het adagium better safe than sorry goed in ons achterhoofd: de veiligheid van onze bezoekers en medewerkers stond bovenaan. Toch lukte het binnen enkele weken een alternatieve dienstverlening op te zetten, met afhaallocaties en digitale dienstverlening. Bezoekers konden nog steeds bij ons terecht voor online ontmoetingen, mediawijsheid en leesbevordering.’

Ook de heropening zorgde vervolgens voor nieuwe uitdagingen. ‘De sfeer van een Taalcafé is niet hetzelfde als er maar enkele mensen aanwezig mogen zijn,’ weet Reijngoudt. ‘Daarom kiezen we in veel gevallen voor een hybride vorm. Het is een mooie opmaat naar steeds meer digitaal meedoen. Onze online helpdesk zorgt ervoor dat niemand buiten de boot valt.’

In die eerste periode was er nauwelijks contact met de veiligheidsregio, herinnert Reijngoudt zich. ‘Alleen bij onduidelijkheid over de invulling van de protocollen vroegen we om opheldering. We overlegden vooral met lokale partners en de gemeente. Nu, in deze fase, heeft de veiligheidsregio een beduidend belangrijkere rol gekregen. Op 5 oktober moesten we een protocol inleveren waarin we aangaven hoe we onze vestigingen coronaproof kunnen invullen. We hopen op een positieve reactie.’

Die datum stond ook bij Kemperman in de agenda. Hij ontving binnen een uur al goedkeuring van hun plan. ‘Het bibliotheekwerk ziet er sinds een paar weken weer anders uit, met extra beveiligers bij de deur voor het stellen van de gezondheidsvragen, registratieplicht, winkelmandjes en mondkapjes. Waar sommige bibliotheken kiezen voor speciale ouderenuurtjes, hebben wij daluren, waarop het minder druk is en kwetsbare groepen de bibliotheek met minder risico kunnen bezoeken. Dankzij de vele ruimte hebben wij die mogelijkheid, die in Bibliotheek aan den IJssel bijvoorbeeld ontbreekt.’

Kemperman heeft zich de afgelopen maanden positief verbaasd over de bijzondere contacten die met de KB en VOB zijn ontstaan. ‘We zijn dankbaar voor alle protocollen die de VOB aan ons heeft aangereikt. Zodra de veiligheidsregio’s een paar weken geleden als eindverantwoordelijk voor het regionale maatwerk naar voren werden geschoven, verdwenen deze partijen iets naar de achtergrond. Ook de huidige maatregelen zijn ons gelukkig gunstig gezind: omdat we als doorstroomlocatie worden aangemerkt, hoeven we ons niet te beperken tot het maximum van dertig personen dat voor binnenruimtes geldt.’

Dat is een zegen voor Kemperman, die in de centrale vestiging in Rotterdam nog steeds ruim duizend bezoekers kwijt kan. ‘We kunnen onze functies vrijwel allemaal blijven uitvoeren, als men maar een mondkapje draagt, de handen wast en zich registreert wanneer men gaat zitten op de daartoe aangewezen studie- en werkplekken. Voor het aantal studieplekken zijn de maatregelen wel funest; waar normaal gesproken door de hele bibliotheek stoelen en tafels staan, kan dat nu alleen op enkele gerichte plekken. Van de duizend studieplaatsen houden we er maar 150 over – een probleem, zeker aangezien de bibliotheken van hoger onderwijsinstellingen met dezelfde beperkte capaciteit kampen. Binnenkort gaan we experimenteren met een app waarmee je een tijdslot kan reserveren. Hopelijk werkt dat goed.’

Want voor politieagent spelen, daar hebben medewerkers niet altijd zin in. ‘Regels zijn nu eenmaal regels. We hebben ook bepaald dat iedereen, behalve als je aan de hand van een ouder door de bibliotheek loopt, anderhalve meter afstand moet houden. Dat geldt ook voor jongeren – een generatie die normaal gesproken het liefst zo dicht mogelijk bij elkaar zit. Van zo’n maatregel wordt samen studeren misschien minder gezellig, maar wel veiliger – en voor ons beter te handhaven.’

De coronacrisis heeft ook veel gebracht, ziet Kemperman. ‘Wij nemen zaken uit deze fase mee naar de toekomst. In twee weken tijd zijn we een hybride organisatie geworden. Dat is ergens ook een cadeau.’

Dat beaamt Reijngoudt. ‘De samenwerking tussen bibliotheken, POI’s, KB en VOB is ontzettend goed verlopen. Ook de samenwerking tussen bibliotheken en Probiblio om online schrijversinterviews te organiseren was fantastisch.’

Kemperman roemt de verschillende netwerken waarvan Bibliotheek Rotterdam onderdeel is, en waarvan hij ook tijdens deze crisis heeft kunnen profiteren. ‘Wij zijn onderdeel van het Rijnmondoverleg, een provinciaal overleg en de G4. Het mooie is: als grootstedelijke bibliotheken nemen we juist ideeën over van kleinere organisaties. Denk bijvoorbeeld aan het bellen naar ouderen en tasjes aan de deur hangen: wij dachten in het begin: te ingewikkeld. En het dalurenidee hebben we, met dank, geleend uit Utrecht.’

‘We doen ontzettend veel voor elkaar,’ bevestigt Reijngoudt. ‘Wil je weten hoe een ander het oplost, dan legt diegene het met plezier aan je uit. De afgelopen tijd was er veel deelbereidheid, zonder de vraag om een tegenprestatie. We hebben zoveel uitgeleend en minstens evenveel teruggekregen. Wij hebben bijvoorbeeld filmpjes met schrijvers gemaakt die leerlingen thuisopdrachten gaven. Die hebben we eerst exclusief voor onze de Bibliotheek op school-locaties beschikbaar gesteld en vervolgens voor iedereen.’

En toch begint het nu te piepen en te kraken, ervaart Kemperman. ‘De rek begint er zowel bij bezoekers als bij het personeel uit te raken. De lontjes worden korter. Ook kampen we met steeds meer ziekmeldingen. Een halfjaar lang is onze organisatie coronavrij gebleven, maar nu raken de eerste medewerkers besmet. En ook wie alleen een verkoudheid of een kuchje heeft, laten we liever niet achter de balie staan. Dat zorgt voor tekorten onder het personeel en dus voor serieuze roosterproblemen. We hebben weleens op een zondagmiddag met twee medewerkers de vloer van de centrale vestiging bemand.’

Sommige maatregelen krijgen de twee bibliotheekdirecteuren ook niet altijd goed uitgelegd. Kemperman: ‘Met name de boekenquarantaine zorgde voor onbegrip. Die maatregel zorgde voor zoveel rompslomp, zonder dat we goed konden aantonen waarom het nodig was.’

‘Wij hadden er simpelweg de plek niet voor,’ vult Reijngoudt aan. ‘In een kleine vestiging is voor zoveel verschillende stapeltjes geen ruimte.’

Reijngoudt zag meer uitdagingen. ‘We laten onze medewerkers zo goed als het kan blijken hoe blij we met ze zijn. Maar toch: in deze tijd is het minder makkelijk je waardering te uiten. Je kunt minder makkelijk bij elkaar gaan zitten voor een kopje thee en een soesje.’

Ook Kemperman had voor de kerst een groot feest voor alle medewerkers en vrijwilligers voor ogen. ‘Ik had de grote zaal van De Doelen willen afhuren en toptalent uit het conservatorium die avond willen laten spelen – jazz, circus, klassiek, pop, dans, voor iedereen iets spectaculairs,’ schetst hij. ‘Hoe enthousiast je ook over zo’n plan bent, op een gegeven moment moet je je afvragen: hoe verantwoord is dit?’

Toch blijven Kemperman en Reijngoudt optimistisch. ‘Als bibliotheekdirecteuren, inclusief die van de POI’s en de KB, vinden we elkaar en herkennen we elkaars problemen en zoeken we samen naar oplossingen,’ aldus de twee, ‘ongeacht je plek in het land of de grootte van je organisatie. Er heerst meer dan ooit solidariteit.’