‘De zzp’ers, studenten en krantjeslezers missen ons’ – in gesprek met Dirk en Marian

Dirk Nijdam, directeur van het Groningse Forum, en Marian Buvelot, die aan het roer staat bij de Bibliotheek Gooi en Meer, zitten allebei gewoon achter hun kantoorbureau. ‘We hebben ruimte genoeg,’ aldus Nijdam. ‘Collega’s die aangeven het huis te willen ontvluchten, bieden wij die kans. We hebben ruimte voor veertig man, maar er lopen hier maximaal tien mensen rond.’ Ook Buvelot vindt het prettig elke dag haar gezicht te laten zien. ‘Het voelt zo gek om vanuit huis dit bedrijf te runnen, zeker wanneer de bibliotheek open is en de meeste medewerkers op de vloer werkzaam zijn.’

De directeuren, die met hun organisaties beiden werden genomineerd voor Beste Bibliotheek van 2020, zijn door een gek jaar gegaan. Allebei openden ze een compleet vernieuwde vestiging, waarvan ze vanwege de maatregelen rondom het coronavirus maar kort konden genieten. ‘Wij openden onze deuren eind november,’ vertelt Nijdam. ‘Het was een ware vuurdoop: in drie maanden tijd ontvingen we meer dan een miljoen bezoekers. Dat was voor ons personeel enorm wennen: iedereen was ingesteld op de drukte van een gemiddeld filmhuis of theater. Op evenementen kwamen plots geen vijftig maar driehonderd man af. Al die bezoekersstromen moesten goed worden gemanaged, tot het voorkomen van opstoppingen bij de roltrappen aan toe.’

En toen was de Groningse vestiging plotseling wekenlang gesloten. Na alle drukte heerste er stilte. Waar de roltrappen eerst zo drukbezet waren, konden ze nu in alle rust worden opgeknapt. Ook werden muurtjes geschilderd en boeken gesaneerd.

Bij de Bibliotheek Gooi en Meer maakten ze dezelfde achtbaan mee, zij het in een nog korter tijdsbestek. ‘Wij openden onze nieuwe vestiging eind januari. We ontvingen ontzettend veel nieuwe bezoekers en er werd een enorme bar omzet gedraaid. We genoten van alle belangstelling en kruisbestuivingen die in onze nieuwe multifunctionele accommodatie plaatsvonden.’

En toen moesten, na anderhalve maand, de deuren alweer dicht. ‘We waren net goed op stoom,’ herinnert Buvelot zich. ‘De stijgende lijn in bezoekersaantallen werd in één klap tot nul teruggebracht. Waar veel andere bibliotheken na de sluiting direct begonnen met kleine klusjes, wilde ik direct bij iedereen goed duidelijk maken dat we in een nieuwe wereld terechtgekomen waren. Een wereld waarin je zomaar ziek kunt worden en anderhalve meter afstand moet houden. Na een week begonnen we voorzichtig met opbouwen en omschakelen.’

Toen enkele weken geleden de deuren wéér dicht moesten, hoefden in Groningen en het Gooi dus alleen de protocollen van stal te worden gehaald. ‘Na al die overgangen krijg je medewerkers niet zo snel meer gek,’ aldus Nijdam. ‘We schakelen nu veel gemakkelijker van de ene situatie naar de andere. Dat is een van de weinige goede dingen die ik kan me bedenken aan deze hele situatie. Bij elke maatregel weet het personeel: even niet zeuren, maar doorzetten.’

Ook bezoekers lijken steeds flexibeler te worden in het schakelen van de ene vorm van dienstverlening naar de andere, merken Nijdam en Buvelot. ‘Wanneer we na een lockdown weer activiteiten begonnen te organiseren, zaten die algauw direct vol,’ herinnert Buvelot zich. ‘Er mag zo weinig, dan ontstaat extra belangstelling voor wat wel kan.’

Toch zijn er ook verschillen tussen de bibliotheekorganisaties. ‘Wij stellen mondkapjes niet verplicht,’ aldus Buvelot. ‘Pas per 1 december, als de overheid het rond heeft, gaan wij hier ook op handhaven. Dat heeft als gevolg dat sommige bezoekers heel nadrukkelijk geen mondkapje opzetten, bij wijze van statement. In het Gooi bepalen mensen nu eenmaal graag zelf hoe ze iets aanpakken. Ze houden niet graag afstand en volgen graag hun eigen route. Daar worden medewerkers af en toe wel moe van.’

In Groningen hebben ze juist te kampen met eigenwijze studenten. ‘Je kunt er wel iets van zeggen, maar zodra je je omdraait, zitten ze alweer op elkaars schoot,’ weet Nijdam. ‘We hebben stoelen weggehaald, meubilair uit elkaar geplaatst, de tribune afgezet en hele delen van de bibliotheek afgesloten, maar ze verschuiven met hetzelfde gemak een paar stoelen. Toen de veiligheidsregio langskwam, kregen we te horen dat we beter moesten handhaven. En dat terwijl we op de begane grond al flink wat beveiliging hebben rondlopen.’

In het noorden zitten ze inmiddels een beetje met kromme tenen, aldus Nijdam. ‘Terwijl in de rest van Nederland wordt gevochten tegen de hoge cijfers, hebben wij hier te maken met nog geen zestig besmettingen en een stuk of drie ziekenhuisopnames per week. Volgens het coronadashboard zitten wij hier in Groningen op het waakzame niveau. Onze coronasituatie is er een waarnaar in heel Nederland wordt gestreefd. Er is voor gekozen één lijn te trekken – maar waarom doen we dat binnen ons land wel en binnen Europa niet? Ik zeg niet dat we de kroegen moeten opengooien, maar de bibliotheken en musea zijn een ander verhaal. De kans dat iemand naar Groningen zal afreizen om hier met meer mensen in de bioscoop te kunnen zitten, is wel heel klein.’
In Buvelots werkgebied worden juist nog behoorlijk veel besmettingen geconstateerd. ‘Het bleef lang op een afstandje, maar inmiddels blijken ook bij ons medewerkers op verschillende locaties besmet,’ aldus Buvelot. ‘Je wilt natuurlijk niet bekendstaan als die ene organisatie waar corona heerst, maar juist uitdragen dat je veilig met de situatie omgaat en de bezoeker zich vellig voelt.’

De heropening na de tweede, veel kortere, lockdown is in haar ogen dan ook beduidend anders dan na de eerste keer. ‘Destijds gingen we gewoon weer open en vervulden we onze dienstverlening zoveel mogelijk op de oude manier. Toen kregen we niet alleen afmeldingen van oudere vrijwilligers die niet durfden te komen, maar ook veel interesse van mensen die door het thuiszitten tot de conclusie waren gekomen dat ze graag meer wilden betekenen voor de maatschappij. Nu weet ik door alle zieken niet of we het rooster de komende tijd weer zo gemakkelijk gevuld krijgen.’
En dat is zonde – want de roep om de dienstverlening van de bibliotheek klinkt harder dan ooit. ‘Ik kan ze er op straat zo tussenuit pikken,’ aldus Buvelot. ‘De mensen die normaal gesproken bij ons binnen zouden zitten en die nu wat verloren over straat wandelen, ik herken ze zo. Het zijn de krantjeslezers die normaal gesproken bij ons hun vaste sociale moment hebben. Ook krijgen we vaak telefoontjes van zzp’ers die vragen of we alweer werkplekken aanbieden. En studenten – het is ontzettend mooi dat ze ons de afgelopen tijd in zulke groten getale hebben weten te vinden, maar het is droevig om ze te moeten teleurstellen.’
Die mensen komen niet alleen voor de inhoud, maar ook voor de gezelligheid, zien de directeuren. ‘Het is fantastisch dat mensen het Forum zien als een plek waar ze ook een biertje kunnen drinken,’ vindt Nijdam. ‘En onderweg verleiden we ze tot het meepakken van een boek of het kijken van een film.’