Bibliotheken en musea brengen dino’s dichterbij

In natuurmusea is hij standaard een publiekstrekker: de dinosaurus. Hoe zorg je ervoor dat ook buiten het museum mensen kennismaken met deze imposante dieren? Naturalis Biodiversity Center bedacht het idee van een samenwerking met de bibliotheek. In 2024 werken vijf koppels van natuurmusea en bibliotheken om dinofans in heel Nederland oog in oog te laten staan met een Triceratops en daarmee leesplezier te stimuleren.

Marjolein van Breemen, directeur Museum bij Naturalis Biodiversity Center, en Yuri Matteman, directeur van DOK, de bibliotheek van Delft, kennen elkaar al langer. Beiden zijn van oorsprong bioloog. In die hoedanigheid werkten ze al eerder samen, onder meer toen Matteman bij Naturalis en Van Breemen bij het Amsterdamse NEMO Science Museum werkte.
‘Toen fantaseerden we al samen over hoe we zoveel mogelijk kinderen konden bereiken,’ herinnert Van Breemen zich. ‘Het maakte dat Naturalis bij de start van dit project meteen dacht aan de bibliotheek als partner. Het is een plek waar iedereen welkom is en waar je kunt verdiepen in elk denkbaar onderwerp. Hoe gaaf zou het zijn om daar een van de aantrekkelijkste onderwerpen op aarde te presenteren: dinosauriërs?’

De eerste stappen werden gezet in 2013. Onderzoekers van Naturalis vonden toen in the middle of nowhere in de Verenigde Staten welgeteld 1300 versteende vondsten van vijf triceratopsen. Niet alleen het aantal was indrukwekkend, de botten waren ook nog eens uitzonderlijk goed bewaard gebleven.

‘Wanneer je zo’n vondst doet, ligt het voor de hand om er een tentoonstelling over te maken,’ legt Van Breemen uit. ‘Deze keer wilden we een groter publiek bereiken. Bibliotheken leken ons daarvoor de uitgelezen locatie: die fungeren door het hele land als huiskamers van het dorp of de stad.’

Daarom gaat elk van de vijf skeletten volgend jaar naar een bibliotheek in alle uithoeken van het land: van Delft en Haarlem tot Tilburg en van Leeuwarden tot Maastricht. De afgelopen jaren werden de botten al in Naturalis geprepareerd om tentoongesteld te worden; straks zullen ze door experts op locatie als een puzzel live in elkaar worden gezet. In het najaar van 2024 opent de tentoonstelling bij Naturalis in Leiden, waar de vijf dino’s voor het eerst samen worden tentoongesteld, gevolgd door een wereldwijde tournee die tot maar liefst 2030 duurt. Ook hier zal een koppeling met leesbevordering worden gemaakt. Vervolgens wordt de vijfkoppige kudde opgenomen in de permanente opstelling van het Leidse natuurmuseum.

Hoe sluit die dinotour precies aan bij de activiteiten van de bibliotheek? Voor Matteman is die connectie glashelder. ‘Met deze tour trekken we hopelijk nieuwe doelgroepen naar zowel het museum als de bibliotheek, waar men kennis opdoet over dinosauriërs en het onderzoek naar deze bijzondere wezens. Zowel in het museum als in de bibliotheek maken we bovendien de connectie met leesbevordering, bijvoorbeeld door een boekenhoek over dino’s in te richten en voorleesactiviteiten te organiseren. Ook schrijft een van de paleontologen van Naturalis een boek over deze dino’s, dat we graag willen inzetten bij dit project.’

Matteman werkte eerder als hoofd Educatie bij Naturalis, en maakte de vondst van de kudde triceratopsen van dichtbij mee. ‘Toen had ik al bewondering voor hoe dit project werd aangepakt. Het prepareren van zo’n grote hoeveelheid botten is een monsterklus. De afgelopen zeven jaar zijn experts en vrijwilligers hiermee bezig geweest. Zij deden dit in LiveScience, een gratis toegankelijk gedeelte van het museum, waar iedere voorbijganger vragen kon stellen over het proces. Die open houding, die zo goed past bij bibliotheken, willen we in de rest van het project graag voortzetten.’

Op dit moment worden de eerste gesprekken gevoerd over de praktische en inhoudelijke invulling van het project. Hoelang zullen de dino’s in de bibliotheken verblijven? Hoe krijgt lezen precies een plek in het programma? En hoe worden bibliotheken en musea betrokken die geen dino in huis krijgen, maar wel graag aandacht willen besteden aan het onderwerp?

Dit project biedt een ongekende kans om mensen enthousiast te krijgen voor natuurwetenschap en lezen, aldus Matteman. ‘Bij mijn start als bibliotheekdirecteur vorig jaar had ik meteen de wens om bezoekers te stimuleren door onze de collectieopstelling te struinen met objecten en interacties, zoals fossielen of opgezette dieren. Met dit project gaat die wens meteen dubbel en dwars in vervulling.’

Dit dinoproject laat ook meteen zien wat voor vruchtbare samenwerkingen bibliotheken met verrassende partners kunnen aangaan. ‘Dit is de perfecte manier om een grote hoeveelheid bezoekers naar de bibliotheek te krijgen,’ is Mattemans overtuiging. ‘Dit vraagt enige inspanning, maar we krijgen er heel veel voor terug.’